A może Victor Orbán „odchodzi”?

Aktywiści opozycji i dziennikarze na Węgrzech tłumaczą, dlaczego amerykańska „Orbanizacja” może się nie powieść i w jaki sposób były sojusznik mógłby położyć kres 15-letnim rządom premiera Węgier. Czy Victor Orbán odchodzi? Ashifa Kassam z The Guardian i przetłumaczyliśmy dla Ciebie artykuł Flory Garamvolgyi .

Pewnego słonecznego kwietniowego popołudnia grupa dziennikarzy zebrała się przy tylnym wejściu do luksusowego hotelu Dorothea w Budapeszcie. Hotel położony jest pomiędzy muzeum figur woskowych Madame Tussauds i tanim sklepem odzieżowym. Wielu dziennikarzy zgromadziło się przed hotelem już od kilku godzin; Mieli nadzieję, że uda im się potwierdzić, że w środku jest Donald Trump Jr. Wiadomość o wizycie wyciekła dwa dni temu, ale duża część jej harmonogramu pozostała tajemnicą. Wiadomo było tylko, że spotka się z ministrem spraw zagranicznych Węgier.

Krążyły pogłoski, że Trump Jr. wygłosi w pięciogwiazdkowym hotelu, którego właścicielem rzekomo jest zięć premiera Węgier Viktora Orbána, przemówienie za zamkniętymi drzwiami na temat budowania pomostów między rządem a sektorem prywatnym.

Mimo że wizyta ta nie ujawniła zbyt wielu szczegółów, miała ona duże znaczenie dla ukazania nieproporcjonalnej roli, jaką ten niewielki, liczący 9,6 miliona mieszkańców kraj środkowoeuropejski odgrywa w polityce USA.

Trump i jego otoczenie od dawna chwalą Węgry Orbána, idealizując je jako „chrześcijański konserwatywny Disneyland”. Podziw dla sojuszu populizmu i chrześcijaństwa nie ustawał, mimo że kraj ten osiągnął najniższy poziom wolności prasy, rzekomo nie jest już w pełni demokracją i stał się najbardziej skorumpowanym państwem w Unii Europejskiej.

„Współczesne Węgry nie są tylko modelem konserwatywnych rządów, są prawdziwym modelem ” – powiedział Kevin Roberts, prezes think tanku Heritage Foundation, który był pomysłodawcą skrajnie prawicowego „Projektu 2025”, który Trump przygotowuje na swoją drugą kadencję.

Orbán nazwał Węgry „płytką Petriego dla nieliberalnych rządów”. Były doradca Trumpa, Steve Bannon, chwalił go jako „Trumpa przed Trumpem”, a wiceprezydent USA, J.D. Vance, uznał działania Orbána zmierzające do wyeliminowania studiów nad płcią na uniwersytetach za wzór do naśladowania.

„Naprawdę wielki przywódca, bardzo silny człowiek” – powiedział Trump o Orbánie w zeszłym roku. „Niektórzy go nie lubią, bo jest zbyt potężny. Ale dobrze jest mieć silnego mężczyznę rządzącego krajem” – dodał.

Od kiedy Trump w styczniu rozpoczął drugą kadencję, podziw dla Orbána przerodził się w naśladownictwo. Podobnie jak Orbán, Trump próbował wykorzystać władzę państwową, aby atakować dysydentów, przyjmując mroczną retorykę, która demonizuje przeciwników politycznych i oczyszcza instytucje z ich „przebudzonych” wpływów. Eksperci opisują ten proces jako „Orbanizację Stanów Zjednoczonych”.

Jednak dla obrońców praw człowieka, dziennikarzy i aktywistów na Węgrzech proces ten wydaje się niepokojąco znajomy. Nazwiska tych ludzi, którzy od 15 lat zmagają się z jednym z najbardziej wpływowych przywódców populistycznych współczesnego świata, stały się teraz przewodnikiem wskazującym światu, jak przeciwstawić się temu procesowi.

András Kádár z Węgierskiego Komitetu Helsińskiego mówi:

„Czasami kuszące jest powiedzenie 'zróbmy to ustępstwo, a ono zniknie'. Ale przykład Węgier pokazuje, że oni zawsze idą o krok dalej. Za każdym razem osiągamy nowe dno. Bardzo ważne jest, aby walczyć z każdym calem tego procesu”.

Według Kádára Orbán podąża śladami Erdogana i Putina. Ale powód, dla którego tak bardzo przyciąga uwagę USA, jest inny:

„Był to świadomy wybór w pełni rozwiniętej demokracji w sercu Unii Europejskiej. Nie ma odpowiednika”.

Orbán wziął na celownik sądownictwo, zmienił ordynację wyborczą na swoją korzyść, usunął studia nad płcią z uniwersytetów i przekazał instytucje publiczne lojalistom. Przetargi rządowe były przyznawane przedsiębiorcom sprzyjającym rządowi, a media wspierające rząd były dotowane. Krytyczne media zostały zamknięte lub przekazane zwolennikom i stały się narzędziem propagandy. Obecnie 80 procent mediów na Węgrzech znajduje się pod wpływem Fideszu.

„Wszystko jest zamaskowane propagandą nienawiści” – mówi Kádár.

„Najpierw Bruksela i UE, potem migranci byli celem. Mówią, że niekontrolowane uprawnienia są potrzebne, aby chronić ludzi przed tymi wrogami”.

Péter Krekó z think tanku Political Capital w Budapeszcie mówi:

„To, co wydarzyło się w USA, jest szybsze. W naszym kraju był to model żaby, który powoli gotuje wodę. Tam to jest jak zamach stanu”.

Węgry, które na początku XXI w. były najbardziej demokratycznym krajem w regionie, obecnie znajdują się w najgorszej sytuacji. Aparat propagandy państwowej nadal skutecznie manipuluje opinią publiczną.

Dziennikarz i aktywista LGBTI+ Ádám András Kanicsár wyjaśnia:

„Rząd decyduje teraz, kto jest „prawdziwym Węgrem”. Obecnie warunki bycia prawdziwym Węgrem są następujące: musisz mieć dwójkę dzieci, musisz być biały i chrześcijaninem, musisz być żonaty i mieć pracę. W przeciwnym razie nie jesteś akceptowalny”.

W tym roku rząd zakazał wszystkich wydarzeń LGBTI+. Kanicsár mówi, że społeczność od dawna niechętnie broni swoich praw. Teraz przyjęli postawę obronną, zajęci wyjaśnianiem swoich praw.

Poprawka do konstytucji, uznająca tylko dwie płcie, uderzyła również w transseksualną aktywistkę Lillę Hübsch:

„Moje obecne istnienie jest niekonstytucyjne. To po prostu szaleństwo”.

Według Kanicsára w przeszłości wielu uważało, że postęp jest nieunikniony:

„Myślimy, że historia zawsze będzie się rozwijać, że staniemy się bardziej liberalni i demokratyczni. Ale prawa można utracić. To bardzo boli, gdy się je traci”.

Zakaz organizacji Marszu Równości w Budapeszcie, który właśnie obchodzi swoją 30. rocznicę, jest jaskrawym przykładem tej sytuacji.

Ale wciąż jest nadzieja. Przed wyborami w 2026 r. Orbán po raz pierwszy stanie w szranki z poważnym rywalem: byłym liderem Fideszu Péterem Magyarem. Według najnowszych sondaży Orbán może stracić władzę.

Oto co mówi Péter Erdélyi, założyciel budapesztańskiego Centrum Zrównoważonego Mediów:

„Po raz pierwszy od 15 lat mamy poważnego rywala. Ale to także bardzo niebezpieczny czas”.

W tym roku Orbán wypowiedział wojnę tym, których nazywa „armią cieni”, składającą się z polityków, dziennikarzy i organizacji pozarządowych wspieranych przez zagranicę. Twierdzi się, że chce „udusić i zagłodzić” niezależne media i społeczeństwo obywatelskie nowym projektem ustawy.

Transparency International nazwała tę ustawę „mrocznym punktem zwrotnym”. Węgierski Komitet Helsiński stwierdził, że jeśli ustawa zostanie przyjęta, „niezależne głosy zostaną całkowicie uciszone”.

Według Erdélyiego powrót Trumpa do Białego Domu jeszcze bardziej skomplikował sytuację:

„Przez lata USA były siłą równoważącą wobec autorytarnych przywódców w Europie Środkowej. Teraz odchodzą od multilateralizmu i relacji transatlantyckich”.

Według Miklósa Ligetiego z Transparency International Węgry ruch Pétera Magyara „Tisa” wstrząsnął polityką i uczynił korupcję priorytetem dla społeczeństwa.

Magyar zaangażował opinię publiczną za pośrednictwem mediów społecznościowych i wieców, łącząc pogorszenie się sytuacji w służbie zdrowia i edukacji z korupcją. Gdy stan gospodarki zaczął się pogarszać, tarcza Orbána, będąca synonimem „sukcesu gospodarczego”, rozpadła się.

Posłuchajmy Mártona Gulyása, lewicowego komentatora politycznego i gospodarza kanału YouTube Partizán :

„Dług, inflacja, ceny żywności są wysokie. Pensje ustały. Rząd jest w bardzo niebezpiecznej fazie”.

Nowe modele medialne zdołały pokonać presję ze strony Orbána. András Pethő, założyciel Direkt36, nadaje jako niezależna jednostka, bez inwestorów, aby uniknąć nacisków ze strony rządu.

W 2018 roku demokracja doznała ciosu w postaci przepisów kryminalizujących prawników pomagających uchodźcom. W 2022 r. Parlament Europejski orzekł, że Węgry nie mogą być już uważane za kraj w pełni demokratyczny.

Jednak wiele osób uważa, że ​​Węgry nie mogą być wzorem dla Stanów Zjednoczonych.

Zoltán Adam mówi:

„Tutaj, jeśli zdobędziesz dwie trzecie większości w parlamencie, możesz zrobić wszystko. To kraj całkowitej kontroli. To nie totalitaryzm XX wieku, ale wszystkie instytucje są w rękach rządu”.

Federalna struktura Stanów Zjednoczonych zapewnia ochronę przed tego typu zagrożeniem.

„Trump nie może kontrolować gubernatora Massachusetts ani stanu Kalifornia”.

Były członek Fideszu, który prosił o zachowanie anonimowości, powiedział, że wizerunek Orbána w USA został stworzony przez węgierski rząd:

„Wojna płci, koncepcje „przebudzonych” to amerykańskie importy. Węgry są o wiele bardziej jednorodne i zacofane”.

Według niego, jeśli Orbán straci władzę, ten system się załamie:

„Sami sobie napisali zasady. Jeśli przegrają, wszystko się zmieni”.

W odpowiedzi na te komentarze rząd Orbána po raz trzeci zwrócił się do Parlamentu Europejskiego z prośbą o uchylenie immunitetu Pétera Magyara. Magyar uznał tę próbę za próbę uniemożliwienia mu startu w wyborach, poprzez rzucanie na niego fałszywych oskarżeń.

Prośba gazety „Guardian” skierowana do rządu o komentarz została odrzucona ze względu na ograniczenia czasowe.

Według dziennikarza śledczego Szabolcsa Panyiego, Orbán w rzeczywistości wykorzystuje politykę rodzinną i imigracyjną wyłącznie w celach „marketingowych”:

„W rzeczywistości władza Orbána jest całkowicie sprzeczna z wartościami republikańskimi w USA: kontrolą państwa, zależnością od Chin i Rosji…”

W ostatnich tygodniach pojawiały się pogłoski, że cła Trumpa mogą uderzyć w gospodarkę węgierską.

„To może być tragedia Orbána” – mówi Panyi.

„Właśnie wtedy, gdy wszystkie gwiazdy ustawią się w odpowiedniej pozycji i gdy będzie gotowy ogłosić się liderem globalnej fali prawicy, może tracić poparcie społeczne w kraju”.